Strategia sądowa czyli jak wygrywać (5)

Wstępna ocena prawna i konstrukcja roszczeń

Pozornie najważniejszy element pracy prawniczej, czyli ocena prawna, pod względem budowania strategii procesowej umieszczony jest dopiero na trzecim miejscu.  Taka ocena bowiem powinna być dokonywana w oparciu o przyzwoicie ustalony stan faktyczny i być całkowicie podporządkowana zdefiniowanym celom klienta. To byłby model idealny. W praktyce jednak nasze prawnicze umysły pracują inaczej. Z psychologii poznawczej wiemy, że proces myślenia przypomina proces konstruowania budowli z bardzo niedopasowanych i często przypadkowych elementów. Kluczową rolę odgrywają tu pewne poznawcze schematy (stąd popularność takich testów jak Rorschaha, które stanowią jakąś próbę identyfikacji niektórych z tych schematów). Prawnik zaś ustalając stan faktyczny albo też definiując cele klienta będzie stosował mniej bądź bardziej uświadamianą selekcję, zdeterminowaną swoją wiedzą i doświadczeniem prawniczym.

Schematyzacji nie da się tu uniknąć. Rozwiązania są dwa: Albo szukamy kogoś kto nieskażony dotychczasowym doświadczeniem podejdzie do sprawy z otwartą głową i będzie potrafił wznieść się poza schemat, albo szukamy kogoś kto tych schematów ma w głowie odpowiednio dużo (innym słowy ma bogatą wiedzę i doświadczenie).

To pierwsze rozwiązanie jest mocno ryzykowne. Umiejętność otwartego i krytycznego podchodzenia do problemów jest raczej cechą osobniczą, niezwiązaną ze świeżością wiedzy czy doświadczenia. Posiadanie takiej osoby w zespole to skarb. Ale raczej nie powinna być ona liderem.

A zatem rozwiązanie drugie. Ma ono dodatkową zaletę. Nieuświadamiane posługiwanie się schematami ma silny związek z tzw. intuicją tzn. nieuświadomionym przeświadczeniem o słuszności danego twierdzenia. Badania eksperymentalne pokazują, że intuicja najczęściej nas zawodzi. Jeśli jednak działa to głównie jako tzw. intuicja ekspercka. Wieloletnia ekspozycja na określone problemy i zmaganie się z nimi, wypracowuje w umyśle pewne „obejścia” – drogi na skróty, z zasobów których eksperci korzystają obficie.  W procesie sądowym doświadczenie i wiedza prawnicza będzie miało znaczenie kluczowe.

Przemawia za tym dodatkowy argument. Ocena prawna i konstruowanie roszczeń w gruncie rzeczy jest formą pierwszej predykcji dot. ew. sukcesu procesowego. Interesuje nas zatem odpowiedź na pytania podstawowe: Jaka jest szansa że sąd w danej sprawie orzeknie tak a nie inaczej? Dla tej oceny zaś, cechą najbardziej przydatną będzie posługiwanie się schematami podobnymi do tych, którymi posłużą się sędziowie.